Kamp Stuifzand

Als je een beetje loopt te struinen op oude kaarten, kan je zomaar iets ontdekken wat de nieuwsgierigheid prikkelt. Dat gebeurde mij met het woordje ‘kamp’ aan de Wijsterseweg op een topografische kaart van 1956. Ik ben er even in gedoken en kon online wat informatie verzamelen. Hierbij een verslagje van mijn bevindingen. Het lag nog net in de toenmalige gemeente Ruinen waar ook Stuifzand toen nog deel van uitmaakte. (zwarte stippellijn)

Als je nu richting de VAM berg rijdt, zie je hier zomers dikwijls mais op de akkers staan en in de winter foerageren er vaak ganzen en zwanen. Van het kamp zelf is tegenwoordig helemaal niets meer zichtbaar. Even te zuiden van waar de Wijsterseweg van naam veranderd in de VAM-weg, heeft het kamp gelegen.

Het werd me aan de hand van eerdere kaarten al snel duidelijk dat het een zogenaamde werkkamp is, gebouwd eind jaren 30. En gewerkt moest er, De vele ‘woeste gronden’ moesten allemaal met de hand worden omgespit. Een paar spades diep. In de crisisjaren kwamen duizenden werkloze ‘asocialen’ uit de grote steden naar Drenthe om hier het zware werk te verzetten. Er is zelfs tijdelijk daar vlakbij een trein station geweest in de 30er jaren om de, hoofdzakelijk Amsterdamse, werklui wat gemakkelijker te maken.

Al speurend op het grote World Wide Web kom ik erachter dat de Joodse mijnheer Meijer Eijl na zijn arrestatie van 10 januari 1941 werd vervoerd naar Kamp Stuifzand. Wanneer dat precies gebeurde is niet duidelijk maar in 1942 was het in ieder geval een werkkamp voor Joodse dwangarbeiders.

Tot op 3 oktober 1942 de Joden uit alle 14 Drentse werkkampen naar Westerbork gedeporteerd werden. Wat er in de jaren daarna –tot aan 1951- met het kamp is gebeurd is me onduidelijk.

Toen in 1951 in een keer 12.500 Zuid Molukkers uit het voormalig Nederlands-Indië met de boot in Nederland arriveerden, werden ze weggestopt in zo’n 90 oude kloosters, kazernes en in de werkkampen uit de oorlog. In ‘woonoord Stuifzand’ kwamen zo’n 40 Molukkers wonen. Men ging er van uit dat ze slechts tijdelijk in Nederland zouden zijn; gedacht werd zelfs aan maar zes maanden. Daarom hield men ze doelbewust buiten de Nederlandse samenleving. De zes maanden werden maar liefst meer dan tien jaar. Tot in 1962 woonden ze hier, in omstandigheden die dikwijls erbarmelijk slecht was te noemen. De houten barakken waren toen immers al 50-60 jaar oud.

Heel opvallend is dat hier geen foto’s van te vinden zijn; überhaupt is er amper iets over deze zwarte periode in de Nederlandse geschiedenis te vinden. Tot hoelang het kamp er heeft gestaan is onduidelijk, maar op de kaart van 1976 is er niets meer van te zien. Ik ben benieuwd of er nog mensen zijn die meer informatie weten of misschien wel foto’s van het kamp in hun bezit hebben.

"Ik ben daar heel vaak geweest toen de eerste Ambonezen hier waren komen wonen. Elk lid van de gemeentepolitie had destijds een Ambonees gezin geadopteerd om ze wat in de watten te leggen. Wij hadden de familie Hytiahubessy, zodoende ben ik als 12 jarig jochie vaak op woensdagmiddagen daarheen gefietst. Er woonden dacht ik zo'n twintig gezinnen. Ze volgden nog altijd hun militaire dicipline. 's Morgens vlag hijsen en 's avonds weer vlag strijken. Daarbij stonden alle mannen aangetreden. De commandant was sergeant Hitipeeuw. In de eerste barak bij de ingang, was een kantine waar ik mijn eerste biljartlessen heb genoten van o.a. Silas Hahuri. Zondags werden daar de kerkdiensten gehouden. Enkele jaren geleden heb ik bij een bezoek aan Hoogeveen nog eens geprobeerd om het kamp, of wat er van over was, terug te vinden maar helaas vergeefs." (Ad Bergsma via Facebook)

Bart Pijper, 20-11-2021

Geraadpleegde bronnen:

- https://geheugenvanoost.amsterdam/page/19308/kamp-stuifzand

- https://joodsewerkkampen.nl/overzicht-joodse-werkkampen/stuifzand

- https://www.oorlogsbronnen.nl/thema/Joods%20werkkamp%20Stuifzand

- https://molukserfgoed.com/2020/10/29/eindelijk-ruinen-stuifzand/

- https://molukserfgoed.com/2019/09/09/is-stuifzand-dan-toch-ruinen/

- https://geheugenvanoost.amsterdam/page/19309/kamp-stuifzand

- https://www.oorlogsgravenstichting.nl/persoon/41738/meijer-eijl

- https://kampwesterbork.nl/downloads/werkkampen.pdf

- https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_Molukkers_in_Nederland

- https://www.geheugenvandrenthe.nl/woonoorden